Tο "ποτέ" γίνεται "τώρα": μια συνέντευξη του Γ. Γράψα στο περιοδικό ΠΡΙΝ

Το Γενάρη του 1990, πριν 21 χρόνια, ο Γ. Γράψας έδωσε μια εφ' όλης της ύλης συνέντευξη στο περιοδικό ΠΡΙΝ, τον πρόδρομο της σημερινής εφημερίδας. Μίλησε για τη ρήξη με της ΚΝΕ με το ΚΚΕ, για τη διαδικασία που λίγες μέρες μετά τη συνέντευξη οδήγησε στην ίδρυση του ΝΑΡ, για όλα τα μεγάλα ερωτηματικά της τελευταίας δεκαετίας του 20ού αιώνα που απασχόλησαν την αριστερά και τους αγωνιστές της, αλλά και κάθε εργαζόμενο.

Στις απαντήσεις του δεν υπάρχουν συνταγές για το σήμερα, ενώ μπορεί κανείς να αναγνωρίσει απόψεις και εκτιμήσεις που δε δικαιώθηκαν ή ξεπεράστηκαν. Πέρα από μια στιγμή της πρόσφατης ιστορίας της κομμουνιστικής αριστεράς, που εξηγεί πολλά για το σήμερα ―θετικά ή αρνητικά― η συνέντευξη αναδεικνύει την αναγκαιότητα για την κομμουνιστική επαναθεμελίωση μπροστά στην αδυναμία του κομμουνιστικού κινήματος μιας εποχής που τελείωσε να διαβάσει τις εξελίξεις, να βάλει φραγμούς, να αναστήσει την ελπίδα στους εργαζόμενους και να την μπολιάσει με την κομμουνιστική απελευθερωτική προοπτική, ανάγκη και δυνατότητα της εποχής μας.

Ο Γιώργος Γράψας μιλάει στον Γιάννη Προβή για το νέο φορέα της Αριστεράς και για τις απόψεις των «διαφωνούντων»

Ο Γιώργος Γράψας ανήκει στη νέα γενιά των ηγετικών στε­λεχών των διαφόρων πολιτικών κομμάτων, και μάλιστα σ’ εκείνα τα ριζοσπαστικά στελέχη που α­νταποκρινόμενα στην ανάγκη ριζικής ανανέωσης απέρριψαν την αναρρίχηση δια της «προσκολλήσεως» στους αρχηγούς των κομ­μάτων τους με την ελπίδα ότι θα τύχουν της εύννοιάς τους,

Την πανελλήνια αναγνώριση την κέρδισε ο Γιώργος Γράψας ό­ταν αρνήθηκε ανοιχτά να υποκύψει στον εκβιασμό της ηγεσίας του Περισσού να συνεισφέρει, ως γραμματέας της ΚΝΕ, στην προ­σπάθεια καθυπόταξής της στις πολιτικές επιλογές της ηγεσίας του ΚΚΕ, με αποκορύφωμα την ε­πιλογή της κυβερνητικής συνερ­γασίας του ΚΚΕ με τη Δεξιά.

Με εντυπωσιακή πολιτική ικα­νότητα, ο Γιώργος Γράψας συνει­σέφερε στην αποτελεσματική απόκρουση της ελάχιστα κολακευ­τικής για την ηγεσία του ΚΚΕ επί­θεσης εναντίον της ΚΝΕ. Τώρα ό­λοι αναγνωρίζουν ότι το μεγάλο τμήμα της ΚΝΕ θα αποτελέσει μια από τις ισχυρότερες συνιστώσες του νέου φορέα της Αριστεράς που διαμορφώνεται.

Η ενδιαφέρουσα συνέντευξη του Γ. Γράψα φωτίζει αρκετά από τα τεκταινόμενα στον χώρο αυτό.

«ΠΡΙΝ»

— Γιώργο Γράψα, πριν τρεις μήνες ξαφνιά­σατε την κοινή γνώμη με την «ανταρσία», όπως ονομάσθηκε, της ΚΝΕ. Σήμερα το παράδειγμα σας ακολουθούν μέλη, οπαδοί και στελέχη του ΚΚΕ, εκφράζοντας προ­βληματισμούς παράλληλους με τους δι­κούς σας. Aισθάνεσθε να δικαιώνεται το εγχείρημα σας, που θεωρήθηκε από πολ­λούς παράτολμο;

— Ασφαλώς η απόφαση μας δεν ήταν κα­θόλου εύκολη. Δεν πάρθηκε εν βρασμώ ψυ­χής, αλλά με βαθύ αίσθημα ευθύνης απένα­ντι στον κόσμο του ΚΚΕ και της Αριστεράς γενικότερα. Η σιωπή δεν είναι χρυσός, αλ­λά συνενοχή, όταν διακυβεύονται θεμελιώ­δη συμφέροντα του εργαζόμενου λαού και το μέλλον της ίδιας της Αριστεράς.

Το Σεπτέμβρη, πολλοί αριστεροί κατά­πιναν την κυβέρνηση Τζαννετάκη, θεωρώ­ντας ότι πρόκειται για ένα τελείως πρό­σκαιρο αναγκαίο κακό, που επιβάλλεται λόγω της κάθαρσης. Σήμερα, μετά την κυ­βέρνηση της οικουμενικής λιτότητας, φαί­νεται πιο καθαρά ότι η βαλίτσα πήγαινε πο­λύ μακριά. Για πρώτη φορά στην ιστορία του το ΚΚΕ, όχι μόνο αδυνατεί — παλιά α­μαρτία του αυτή — να προωθήσει τους στρατηγικούς στόχους του εργατικού κινή­ματος για τον σοσιαλιστικό μετασχηματι­σμό, αλλά θυσιάζει και άμεσα συμφέροντα του λαού, ελπίζοντας να διασώσει τη θέση του στο πολιτικό παιχνίδι. Δεν πρόκειται πια, απλά για λάθη, αλλά για μια πορεία με­τατροπής της Αριστεράς σε καθεστωτική δύναμη. Δυστυχώς όλα δείχνουν ότι το ελα­τήριο τεντώθηκε τόσο που δεν γυρνάει πίσω.

Δεν χαιρόμαστε για την πορεία της ηγε­σίας της Αριστεράς, αναζητώντας στη δική της χρεωκοπία την δική μας δικαίωση, θα αισθανόμασθε ότι δικαιωνόμαστε όσο συμ­βάλλουμε θετικά σε μια αναζωογόνηση των κοινωνικών αγώνων, στις προσπάθειες για μια νέα, μάχιμη Αριστερά.

— Ωστόσο, από το ΚΚΕ ισχυρίζονται ότι η πορεία σας κινήθηκε βάσει σχεδίου. Πρώτα ο Κάππος, οι Κοτζιάς, Μπατίκας, η ΚΝΕ, έπειτα οι 8 της Κ.Ε., μετά οι 15...

— Δυστυχώς οι ηγεσίες της επίσημης Αρι­στεράς συνήθιζαν από παλιά να συνδέουν την πολιτική, περισσότερο με αστυνομικές ιστορίες και λιγότερο με λαϊκά συμφέρο­ντα, κινήματα και ιδέες. Αν υπήρξε κάποιο σχέδιο, είναι αυτό που επινοήθηκε στον Πε­ρισσό, για τον εξοστρακισμό κάθε αριστε­ρής διαφωνίας. Δεν χρειάζεται να αναφερ­θούμε στο χρονικό των γεγονότων που οδήγησαν σε πρωτοφανή «κρούσματα», όπως την καθαίρεση ολόκληρου του Κ.Σ. της ΚΝΕ, την παραπομπή σε δίκη των υπεύθυ­νων του Οδηγητή της νεολαίας, τις μαζικές διαγραφές του ΚΚΕ και τόσα άλλα. Αυτά τα ξέρουν και οι πέτρες, πια. Από κει και πέρα εμείς ουσιαστικά δεν είχαμε άλλο δρόμο.

— Διατυπώνεται εναντίον σας η κατηγορία ότι είσθε μόνο «αντί». Αντί σ την οικουμενι­κή, αντί στη συναίνεση, αντί στον Συνασπι­σμό, και τελικά αντιΚΚΕ. Παραδείγματος χάριν, τι άλλο μπορούσε να κάνει η ηγεσία του ΚΚΕ εκτός από το να συμμετέχει στην οικουμενική; Και, στο κάτω-κάτω, δεν εί­ναι ένα κάποιο φρένο που εμποδίζει ακόμα πιο αντιλαϊκά μέτρα αυτής της κυβέρ­νησης;

— Ούτε αντι-ΚΚΕ είμαστε, ούτε και ομάδα πίεσης για ένα καλύτερο ΚΚΕ. θέλουμε να προχωρήσουμε μαζί με την πλειοψηφία της οργανωμένης και της λαϊκής βάσης του ΚΚΕ, όχι μόνο γιατί συνδεόμαστε μαζί της με πολύχρονους συναισθηματικούς και α­γωνιστικούς δεσμούς. Αλλά και γιατί πα­ραμένει, παρά την σύγχυση της εποχής μας και την επίδραση των επιλογών της ηγεσίας τους, ο πιο ευαίσθητος — αν και όχι βέβαια ο μοναδικός — δέκτης των καινούργιων ι­δεών. Αλλά, δεν έχουμε αυταπάτες για την ιστορική προοπτική του ΚΚΕ. Δεν είναι θέ­μα μόνο ηγεσίας. Σ' αυτό το κόμμα έχει α­ποκρυσταλλωθεί, τώρα πια, μια αντιδημο­κρατική δομή, και έχουν αναληφθεί σοβα­ρότατες δεσμεύσεις, από την αστική τάξη.

Εμείς ξεκινήσαμε μια τολμηρή προσπά­θεια για μια Αριστερά, που θα οικοδομηθεί πάνω σε μια νέα πολιτική πρόταση και στρατηγική, στο ύψος των αναγκών της κρίσιμης δεκαετίας του '90 και του σύγχρο­νου εργατικού μας κινήματος. Δεν ισχυρι­ζόμαστε, βέβαια, ότι έχουμε έτοιμες, επαρ­κώς διαμορφωμένες, απαντήσεις. Έχουμε όμως σημαντικά στοιχεία μιας νέας αρι­στερής πρότασης, που τα συγκροτήσαμε και τα δοκιμάσαμε μέσα από τη θητεία μας στο αριστερό και κομμουνιστικό κόμμα και τα θεωρούμε μια αρκετά σταθερή βάση εκκίνησης διαλόγου και μάχης.

Τι μπορούσε να κάνει η Αριστερά μετά τις εκλογές; Κατά τη γνώμη μας μπορούσε και έπρεπε να αξιοποιήσει τις δυνατότητες των διερευνητικών εκλογων, όχι για να μπει συρόμενη στην οικουμενική κυβέρνηση, αλλά για να συγκροτηθεί μια πραγματική οικουμενική αντιπολίτευση του εργαζόμε­νου λαού και της νεολαίας. Είχε την ευκαι­ρία να προβάλλει πλατιά στις κοινωνικές οργανώσεις, στη λαϊκή βάση του ΠΑΣΟΚ και ευρύτερα στον ελληνικό λαό ένα αρι­στερό πρόγραμμα πάλης. Γιατί έπρεπε σώ­νει και καλά να γίνει κυβερνητικό συμπλή­ρωμα στη Ν.Δ. και το ΠΑΣΟΚ; Γιατί να μην τους αφήσει να τα βρουν οι δυο τους;

— Ο αντίλογος που ακούγεται είναι, ανάμε­σα στ' άλλα, ότι από τις κυβερνητικές θέ­σεις της, η Αριστερά θα μπορεί τουλάχι­στον να εμποδίζει ακόμα πιο δραστικά α­ντιλαϊκά μέτρα και να προωθεί κάποιες προοδευτικές μεταρρυθμίσεις.

— Όποιος θέλει το πιστεύει, ότι οι παλιές καραβάνες της αστικής πολιτικής θα μπερ­δευτούν από την πονηρία των ηγετών του Συνασπισμού. Πάντως οι ίδιοι κάτι ξέραν που καμάρωναν ότι αυτή η κυβέρνηση παίρνει μέτρα που δεν θα μπορούσε να πά­ρει οποιαδήποτε κυβέρνηση χωρίς την αρι­στερή συμμετοχή, δηλαδή συνενοχή.

Ίσα ίσα το αντίθετο συμβαίνει. Η Αρι­στερά θα μπορούσε να 'βαζε φρένο αν είχε λυμένα τα χέρια της, αν δεν έβαζε την υπο­γραφή της στα νομοσχέδια που περνάνε, αν ήταν επικεφαλής μιας νέας λαϊκής συμμα­χίας ενάντια στην λιτότητα και την κυβέρ­νηση που την υλοποιεί.

Παρά την εκλογική και πολιτική του υ­ποχώρηση ο Συνασπισμός είχε μετά τις ε­κλογές μια καινούρια ευκαιρία ν' αλλάξει την λαθεμένη πολιτική του, να ανασυγκρο­τηθεί και να βάλει τις βάσεις για μια επέ­κταση που θα υπερβαίνει τα παραδοσιακά τείχη του 10-13»%. Να συναντηθεί, δηλαδή με τις νέες ριζοσπαστικές κοινωνικές δυνά­μεις των μεταπολιτευτικών αγώνων. Αντί γι' αυτό προτίμησε να κλοτσήσει τις ιστορι­κές ευκαιρίες και να μπει πιο βαθιά σε ένα τούνελ που τον οδηγεί με μαθηματική ακρί­βεια σε νέες, βαρύτερες ήττες.

— Στην Ομόνοια, όμως, φαίνονται πιο αι­σιόδοξοι. Ισχυρίζονται ότι με την οικουμε­νική αποδυναμώνεται όλη η εκστρατεία του Α. Παπανδρέου, κατά της Αριστεράς, που στηρίχθηκε στο αντιδεξιό σύνδρομο και στη συνεργασία της με τη Ν.Δ. στα πλαίσια της κυβέρνησης Τζαννετάκη.

— Πρόκειται τουλάχιστον για αφέλεια. Να όμως, που ο Α. Παπανδρέου έχει τα λιγότε­ρα προβλήματα, τις λιγότερες αμφισβητή­σεις από τους τρεις πολιτικούς αρχηγούς. Δεν μας λέει τίποτα αυτό;

Η ηγεσία του ΠΑΣΟΚ χρησιμοποίησε τις αντισυντηρητικές διαθέσεις του λαού και εκμεταλλεύτηκε την κυβέρνηση Τζαννετάκη στην πρώτη φάση, όπου αμυνόταν, όταν ο Συνασπισμός προσδοκούσε την διά­σπαση του και το εκλογικό του ροκάνισμα. Αμυνόμενο, λοιπόν, όχι μόνο φανάτισε και συσπείρωσε τη βάση του αλλά και ενισχύ­θηκε. Τώρα περνάει σε μια άλλη, πιο επιθε­τική φάση και δεν του χρειάζονται πια τα χθεσινά όπλα. Τώρα θα πάει στις εκλογές διεκδικώντας ψήφο για να μη βγει αυτοδύ­ναμη η Ν.Δ. «που θα μας τα πάρει όλα». Στο μεταξύ ο Συνασπισμός έχει ανατινάξει τις ίδιες τις γραμμές αμύνης του. θα σταθεί στην κάθαρση; Αιωνία της η μνήμη, ποιος τη θυμάται πια; θα σταθεί στην δεξιά πολι­τική του ΠΑΣΟΚ; Αφού στην ίδια κυβέρνη­ση συμμετείχαν, θα προσπαθήσει να απο­στασιοποιηθεί κάπως από την Οικουμενι­κή; Μα και το ΠΑΣΟΚ το κάνει στα ζύγια. Και η Ν.Δ. το κάνει.

— Πολλή συζήτηση γίνεται τελευταία περί δεινοσαύρων της πολιτικής μας ζωής. Συμ-μερίζεσθε, κύριε Γράψα, την άποψη ότι η σημερινή γενιά των πολιτικών ηγετών μας, δεν είναι ικανή να οδηγήσει τη χώρα στην δεκαετία του '90;

— Δεν ξέρω αν υπάρχουν πολλές χώρες που να έκλεισαν τη δεκαετία του '80 με ογδοντάρηδες πολιτικούς. Ασφαλώς, δεν εί­ναι ο καλύτερος τρόπος να συντονιστούν με τις ανάγκες της εποχής μας.

Το κυριότερο, βέβαια, δεν είναι η ηλικία των ανθρώπων αλλά η ηλικία των ιδεών και των προτύπων που επιβάλλουν. Τί να πούμε εμείς, μετά τα αποκαλυπτικότατα πρακτι­κά από τη σύσκεψη των τριών αρχηγών που δόθηκαν στη δημοσιότητα. Μακάρι όλος ο κόσμος να 'χε την υπομονή να τα διαβάσει. Όλο το πνεύμα της συζήτησης ήταν πως θα περάσουν στα μουλωχτά τα μέτρα στο λαό, πως θα κρατηθούν τα προσχήματα για να μην εκτεθεί ο καθένας απέναντι στην εξα­πατημένη λαϊκή του βάση.

— Τι θα ' πρέπε, κατά τη γνώμη σας, να κά­νει σήμερα η ηγεσία του Συνασπισμού;

— Κοιτάξτε, όπως στρώνει κανείς, έτσι θα κοιμηθεί. Μετά από όλη αυτή την αλυσίδα των λαθών, ότι και να 'κανε η Αριστερά θα πλήρωνε κάποιο τίμημα, εκλογικά και πο­λιτικά. Θα μπορούσε, όμως, να αποφύγει το χειρότερο, να διασώσει τουλάχιστον ένα πρόσωπο για το μέλλον.

Το πρώτο πράγμα που θα 'πρεπε να κά­νει η ηγεσία του Συνασπισμού, σήμερα κιό­λας, θα ήταν να παραιτηθεί από την κυβέρ­νηση, να την καταγγείλει και να πάει με το λαό και τα συμφέροντα του.

— Σταθήκαμε πολύ στην κυβέρνηση Ζολώ­τα και τους τακτικούς χειρισμούς του ΚΚΕ. Ωστόσο οι διαφωνίες σας με το ΚΚΕ πάνε πιο μακριά...

— Πολύ πιο μακριά. Η γενιά μας διαμορ­φώθηκε μέσα από τις εμπειρίες της αντιδι­κτατορικής πάλης. Του Πολυτεχνείου και των μεταπολιτευτικών λαϊκών αγώνων. Το νέο ριζοσπαστικό κύμα που ανατάραξε την Ελληνική κοινωνία μας άνοιγε πιο ανοι­χτούς ορίζοντες και μας έσπρωχνε σε μια πιο επιθετική — με την καλή έννοια — πολι­τική ψυχολογία. Δεν μας έγινε άγχος να ξεφύγουμε από τη γωνιά του κατατρεγμού και της παρανομίας. Έστω και διαισθητικά ψηλαφούσαμε δρόμους, για να σπάσει η Α­ριστερά τα ιστορικά της όρια, να συμμαχή­σει και να κερδίσει την ηγεμονία, τις νέες κοινωνικές δυνάμεις που αμφισβητούσαν με τον τρόπο τους την Αμερικανοκρατία, την Δεξιά και τον ίδιο τον καπιταλισμό. Στο μεταξύ η ηγεσία της Αριστεράς δεν μπορούσε να ξεφύγει από την παρωχημένη λογική της προδικτατορικής ΕΔΑ. Δεν εν­νοώ μ' αυτό το ΚΚΕ Εσωτερικού, με την πε­ρίφημη εθνική αντιδικτατορική δημοκρατι­κή ενότητα. Και η ηγεσία του ΚΚΕ, παρότι επηρεάστηκε από το νέο ριζοσπαστικό κύ­μα και κράτησε ανοικτά αντιιμπεριαλιστικά μέτωπα, δεν μπόρεσε, σε κρίσιμες στιγ­μές να ξεκολλήσει από αυτή τη λογική, με συνέπεια να καθηλώνεται στα παραδοσια­κά της όρια. Ας θυμηθούμε τις ταλαντεύ­σεις της γύρω από τον Καραμανλή ή την α­τολμία της σε στιγμές έξαρσης απεργιακών ή φοιτητικών αγώνων ή, πάλι, τις συμμα­χίες τύπου ΚΕΑ με εκφραστή του νέου πνεύ­ματος, πότε τον κ. Θεοδωράκη, πότε τον κ. Νάση και τέλος τον κ. Κύρκο, που είναι ασφαλώς η πιο παλιά καραβάνα απ' όλους.

Έτσι άφησε ουσιαστικά ανοικτό το δρό­μο στην ηγεσία του ΠΑΣΟΚ, που μπόρεσε να εκφράσει το μεγαλύτερο μέρος των νέων δυνάμεων της εργατικής τάξης και των με­σαίων στρωμάτων που μπήκαν στο αγωνι­στικό προσκήνιο. Και, τελικά, κατέληξε να συρθεί πίσω από αυτήν.

Οι διαφωνίες μας επεκτείνονται στην καρδιά της στρατηγικής για την σοσιαλι­στική αλλαγή της κοινωνίας.

Ειδικά σήμερα ζούμε μια νέα ιστορική περίοδο του διεθνούς ιμπεριαλισμού, την περίοδο της καπιταλιστικής ανασυγκρότη­σης, όπου συντελούνται κοσμογονικές αλ­λαγές στην ίδια την δομή αυτών των κοινω­νιών. Η εξάρτηση και της χώρας μας από τις Δυτικές μητροπόλεις περνάει όχι μόνο, και όχι κυρίως, μέσα από την ξένη πολιτικοστρατιωτική παρουσία, όσο από τα δά­νεια, το ξεπούλημα των επιχειρήσεων στο πολυεθνικό κεφάλαιο, την υποταγή της χώ­ρας σε ένα νέο ληστρικό καταμερισμό εργασίας. Η εξάρτηση, δηλαδή, πολύ περισ­σότερο από χθες, δεν είναι ένα εξωτερικό χαρακτηριστικό, ένα καρκίνωμα του Ελ­ληνικού καπιταλισμού, αλλά οργανικό στοιχείο, εδραιωμένο στις ίδιες τις παρα­γωγικές σχέσεις. Η σύγχρονη αντιιμπεριαλιστική πάλη, αποκτά νέο ποιοτικά περιε­χόμενο.

Η απαλλαγή της χώρας μας απ' την ε­ξάρτηση συνδέεται άμεσα με όλους τους κοινωνικούς στόχους της σοσιαλιστικής αλλαγής και δεν μπορεί να γίνει παρά μόνο αν η εργατική τάξη κατακτήσει τον ηγετικό της ρόλο στα πλαίσια ενός καινούργιου λαϊ­κού συνασπισμού.

Πολύ περισσότερο, βέβαια, μια επαναστατικά ανανεωμένη Αριστερά, χρειάζεται να ξεφύγει απ' τη λογική της βαθμιαίας μετά­βασης στον σοσιαλισμό μέσα από από «επί μέρους, κρίσιμες ρήξεις», όπως είπε πρό­σφατα ο κ. Κύρκος, θυμίζοντας τον «μαχητικό ρεφορμισμό» του Ακίλε Οκέττο. Ανώ­τατα ηγετικά στελέχη ταυ ΚΚΕ δείχνουν να γοητεύονται από μια τέτοια προοπτική σοσιαλδημοκρατικοποίησης του προγράμμα­τος του κόμματος και να ετοιμάζουν κάτι τέτοιο ενόψει του 13ου Συνεδρίου, αντιγρά­φοντας και ορισμένους σύγχρονους Σοβιε­τικούς θεωρητικούς. Ένα Μαρξιστικό ερ­γατικό κίνημα δεν μπορεί να διαλέγει αυ­θαίρετα την επανάσταση ή την μεταρρύθ­μιση.

Τέλος, μια νέα αριστερή στρατηγική χρειάζεται και μια καινούργια αντίληψη για τον διεθνισμό. Ό,τι και να πούμε για το σή­μερα, την εποχή της ραγδαίας διεθνοποίη­σης στον κόσμο, της ολοκλήρωσης στη Δύ­ση και του εθνικιστικού πυρήνα στην Ανα­τολή, θα ναι λίγο. Βέβαια, και ο Ευρωκομμουνισμός μιλούσε για την αυτονομία του από την Μόσχα, για να καταλήξει σε μια χειρότερη εξάρτηση από την «δική του» α­στική τάξη. Ο νέος διεθνισμός του '90 ση­μαίνει, όχι μόνο νάχουμε τον δικό μας λόγο για ό,τι συμβαίνει στις άλλες χώρες, αλλά κυρίως να έχουμε την δική μας αγωνιστική παρουσία σε όλα τα μεγάλα παγκόσμια προβλήματα, που καθορίζουν, τελικά και την δική μας μοίρα, σε ενιαίο μέτωπο με ό­λες τις αντιιμπεριαλιστικές και σοσιαλιστι­κές δυνάμεις του πλανήτη.

— Θέσατε πολλά και μεγάλα προβλήματα. θα μπορούσε όμως κάποιος να σας χαρα­κτηρίσει σαν τους τελευταίους των ρομα­ντικών ή των δογματικών. Εδώ, κομμουνι­στικά κόμματα εξουσίας αυτοκαταργού­νται, ο Γκορμπατσόφ μιλάει για προτεραιό­τητα των οικουμενικών προβλημάτων απέ­ναντι στα ταξικά, η Μάλτα αντικαθιστά την Γιάλτα, κι εσείς επιμένετε στην κοινωνική επανάσταση;

— Είναι η μοίρα κάθε καινούργιου κινήμα­τος να χαρακτηρίζεται στα πρώτα του βή­ματα Δονκιχωτικό. Βλέπετε, οι δογματικοί κάθε είδους έχουν την τάση να κολλάνε σε μια κατάσταση πραγμάτων και να την θεω­ρούν αιώνιο νόμο της Ιστορίας. Κι όταν αλ­λάζει η κατάσταση, να περνούν από τον ένα δογματισμό στον διαμετρικά αντίθετο του. Έτσι γίνεται σήμερα και με τις ηγεσίες των παλιών κομμουνιστικών κομμάτων. Από την ανιστόρητη μέρα με τη μέρα υμνολογία του υπαρκτού σοσιαλισμού, πέφτουν σε ένα ιδεολογικό αμυντισμό, σε μια άτακτη υπο­χώρηση και επίδειξη ανανεωτικής πλειοδο­σίας προς τα δεξιά.

— Για ποιο σοσιαλισμό, όμως, μιλάτε κ. Γράψα, μετά από αυτή την πλημμυρίδα των αλλαγών στην Ανατολική Ευρώπη; Με την ευκαιρία, σας κατηγορούν ότι κρατάτε α­ποστάσεις από την περεστρόικα και γενικά από αυτές τις αλλαγές, επιμένοντας σε πα­ρωχημένες θέσεις.

— Δεν μπορούμε να πάρουμε σωστή θέση απέναντι στις ιστορικές, πραγματικά, αλ­λαγές αν αντικαταστήσουμε τους θεούς με δαίμονες.

Ό,τι και να γίνει η Ιστορία δεν θα ξεχά­σει τη μεγάλη συμβολή των χωρών που α­ποπειράθηκαν να κινηθούν προς τον σοσια­λισμό, στην υπόθεση της παγκόσμιας Ειρή­νης, των κοινωνικών δικαιωμάτων των ερ­γαζομένων και της ανατροπής της ιμπερια­λιστικής καταπίεσης. Φυσικά αυτά τα μεγάλα και συχνά ηρωικά άλματα προς το μέλλον δεν έγιναν χάρη στις γραφειοκρατι­κές ηγεσίες αλλά χάρη στις επαναστάσεις και τους λαούς, παρά την ύπαρξη και την πολιτική αυτών των ηγεσιών. Η κίνηση προς τα μπρος, όμως, ανακόπηκε και από ένα σημείο και πέρα αντιστράφηκε, και λό­γω των εσωτερικών αντιφάσεων και παρα­μορφώσεων αυτών των κοινωνιών και λόγω του διεθνούς συσχετισμού και της πίεσης του ιμπεριαλισμού. Σήμερα, χωρίς την γρήγορη επαναστατική αναδιοργάνωση αυτών των χωρών στην κατεύθυνση της εργατικής δημοκρατίας, η ίδια τους η ύπαρξη μπαίνει σε αμφισβήτηση.

Ταχθήκαμε από την πρώτη στιγμή υπέρ της περεστρόικα, διατηρώντας το δικαίω­μα μας να στεκόμαστε κριτικά απέναντι της. Σήμερα φαίνεται πως διαμορφώνονται τρεις τάσεις στην ΕΣΣΔ και γενικά στις σο­σιαλιστικές χώρες. Αυτή που προσπαθεί να αναπαλαιώσει απλώς το παλιό, αυτή που α­νοιχτά υιοθετεί την ενσωμάτωση στη Δυτι­κή οικονομία και αυτή που ανιχνεύει δύσκολους δρόμους για την επαναστατική α­νανέωση του σοσιαλισμού. Με αυτήν τασσόμαστε αλληλέγγυοι, ξέροντας, βέβαια, ότι δεν έχει κατακτήσει ακόμα επαρκή συ­νείδηση και δύναμη για να σφραγίσει τις ε­ξελίξεις.

Ό,τι λάμπει δεν είναι χρυσός. Κάποτε είναι και τενεκές. Να θυμίσουμε, ότι μέχρι πρότινος ο κ. Κύρκος στήριζε στις ελπίδες του για έναν ανανεωμένο σοσιαλισμό με αν­θρώπινο πρόσωπο, στον... Τσαουσέσκου;

Τις προάλλες, ο Γρηγόρης Φαράκος χαρα­κτήρισε τις αλλαγές στην Ανατολή «επα­νάσταση μέσα στην επανάσταση», που ενι­σχύει το ελκτικό πρόσωπο του σοσιαλι­σμού. Και αναρωτιόμαστε: Όταν στην Πο­λωνία τα κομματικά γραφεία γίνονται κα­μπαρέ και στην Ουγγαρία ο Μάξγουελ αγοράζει την εφημερίδα της κυβέρνησης, είναι κι αυτά «επανάσταση μέσα στην επα­νάσταση»;

Στο ερώτημα, λοιπόν, «με ποιους είμαστε», απαντάμε χωρίς ενδοιασμούς: Είμα­στε με την περεστρόικα των κινημάτων! Με την περεστρόικα, δηλαδή, που θα φέ­ρουν τα ίδια τα λαϊκά κινήματα στην κοι­νωνία, αφού πρώτα πραγματοποιήσουν τη δική τους περεστρόικα στο εσωτερικό τους, αποκτώντας σαφή συνείδηση για την σοσιαλιστική αναγέννηση. Με την περεστρόικα, τέλος, που χρειάζεται το ίδιο το εργατικό κίνημα της Δύσης, κι όχι μόνο της Ανατολής.

— Για να ξανάρθουμε στα δικά μας. Πώς βλέπετε να διαγράφεται το μέλλον του εγ­χειρήματος σας; Αρκετά ακούγονται για νέο πολιτικό φορέα.

— Η ανάγκη για ένα νέο πολιτικό φορέα της Αριστεράς είναι κάτι παραπάνω από ε­πιτακτική. Δεν υποτιμάμε βέβαια τις δυ­σκολίες. Ούτε το διεθνές κλίμα είναι ευνοϊ­κό, ούτε η σιωπή και η παραπληροφόρηση γύρω από τη δράση μας είναι αμελητέες. Ω­στόσο το νέο αριστερό ρεύμα που διαμορ­φώνεται είναι η μόνη δύναμη που μπορεί να εκφράσει σήμερα τα άμεσα και τα μακρο­πρόθεσμα συμφέροντα των εργαζομένων, απέναντι στη σημερινή αναδιάρθρωση του συστήματος και να δώσει θετική διέξοδο στις αγωνίες των αριστερων αγωνιστών.

Το πρόβλημα μας, βέβαια, δεν είναι να φτιάξουμε άλλη μια κομματική σφραγίδα δίπλα στις άλλες, αλλά να βάλουμε σταθε­ρά θεμέλια για να οικοδομήσουμε μια νέα ισχυρή Αριστερά, ικανή να παίξει σοβαρό ρόλο και να αλλάξει το σκηνικό στη δεκαε­τία του '90. Ο νέος φορέας θα οικοδομηθεί όχι μέσα από εσωτερικές διαδικασίες, αλ­λά μέσα στις κοινωνικές μάχες και στα με­γάλα πολιτικά γεγονότα που βρίσκονται μπροστά μας. Ήδη έχουν αρχίσει να δη­μιουργούνται, με πρωτοβουλία αγωνιστών της Αριστεράς, πολιτικές και συνδικαλι­στικές κινήσεις με στόχο τη μάχη κατά της λιτότητας και της ακρίβειας, την παρέμβα­ση στους Δήμους, τις πολιτικές εξελίξεις, τη διαμόρφωση αριστερών εναλλακτικών προγραμμάτων κ.λπ. Μέσα από αυτή την πορεία συσπειρώνονται και διευρύνονται οι δυνάμεις που θα τροφοδοτήσουν και θα δια­μορφώσουν το νέο πολιτικό φορέα.

—Αν κατάλαβα καλά, σε αυτή τη φάση συ­γκεντρώσατε την προσοχή σας στον χώρο της επιρροής του ΚΚΕ.

— Είναι φυσικό, η βάση του ΚΚΕ να είναι πιο δεκτική στα μηνύματα μας, αφού έχου­με κοινές ιστορικές καταβολές και στενούς αγωνιστικούς δεσμούς. Ωστόσο, προσδο­κάμε να συναντηθούμε και με άλλους αρι­στερούς αγωνιστές και πριν απ' όλα με ένα σημαντικό τμήμα της ριζοσπαστικής βά­σης του ΠΑΣΟΚ. Οι κινήσεις που διαμορ­φώνονται φιλοδοξούν να οικοδομούν ένα καινούργιο κοινωνικό και πολιτικό μέτωπο στη βάση άμεσων στόχων για την αναχαίτηση της λιτότητας, της εξάρτησης και της συντηρητικής πολιτικής. Προϋπόθεση, βέ­βαια, είναι η χειραφέτηση των αριστερών και προοδευτικών ανθρώπων που συγκε­ντρώνουν, από τις ηγεσίες και τις επιλογές του ΠΑΣΟΚ και του Συνασπισμού.

Αν και βρισκόμαστε ακόμα στην αρχή, τα γεγονότα μας επιτρέπουν να αισιοδοξού­με. Εννοώ και τις πολιτικές συγκεντρώσεις και τις πρώτες κινήσεις και τις αντίστοιχες παρατάξεις σε συνδικαλιστικούς χώρους. Και, ασφαλώς, αναφέρομαι και στην πο­ρεία της ΚΝΕ.

— Μια και μιλήσαμε για την ΚΝΕ, ποιος θα είναι ο ρόλος της στη δημιουργία του νέ­ου φορέα;

— Χωρίς αμφιβολία, η ΚΝΕ θα αποτελέσει μια από τις κυριότερες συνιστώσες του. θα πάρει μέρος σε όλες τις δραστηριότητες, τις μάχες, τους προβληματισμούς και τις διαδικασίες που θα οδηγήσουν στη συγκρό­τηση του. Δεν πρόκειται, δηλαδή, για μια υπόθεση που θα προχωρήσει ερήμην της ΚΝΕ, η οποία θα κληθεί εκ των υστέρων α­πλώς να την υποστηρίξει. Το μεγάλο και α­ξιόλογο δυναμικό που διαθέτει, η μαχητι­κότητα και δημιουργική διάθεση των με­λών της, της δίνουν δικαιωματικά ένα τέ­τοιο ρόλο.

Ταυτόχρονα, η ΚΝΕ θα διατηρήσει πλή­ρη οργανωτική αυτοτέλεια και πλατιά περι­θώρια πολιτικής πρωτοβουλίας, δεν πρό­κειται δηλαδή, σε καμιά περίπτωση να α­πορροφηθεί από τον φορέα. Βλέπουμε στο πρόσωπο της νεολαίας μια σχετικά ενιαία και αυτοτελή κοινωνική δύναμη, που στις σύγχρονες καπιταλιστικές κοινωνίες εμφα­νίζεται σαν ο κυριότερος εν δυνάμει σύμμα­χος του εργατικού κινήματος. Αν το παλιό κομμουνιστικό κίνημα χαρακτηριζόταν α­πό μια καχυποψία κι ένα λανθάνοντα ή α­νοιχτό πατερναλισμό απέναντι στη νεο­λαία, εμείς θέλουμε να επιστρέψουμε, με σύγχρονους όρους, στη Λενινιστική πολιτι­κή, που ενθαρρύνει την αυτενέργειά της και δεν μπερδεύει την ιδεολογική-πολιτική κα­θοδήγησή της με την μετατροπή της σε υπο­βαθμισμένο εξάρτημα του κομματικού μη­χανισμού.

— Μιλήσαμε για στόχους που πάνε πολύ μακριά, φαίνεται πιθανό όμως ότι πολλά θα κριθούν πολύ σύντομα. Οι εκλογές είναι κοντά μας. θα πάρετε μέρος σ' αυτές; Και ποιες είναι οι φιλοδοξίες σας;

— Δεν έχουμε δικαίωμα να μην πάρουμε μέρος σ' αυτές τις εκλογές, θα ‘ταν σα να αφήναμε στον αέρα μια μεγάλη κατηγορία αγωνιστών που περιμένει μια νέα αριστερή πνοή, μια καινούργια ελπίδα.

Στο μικρό αυτό διάστημα μέχρι τις ε­κλογές μπορούν να γίνουν πολλά. Ο άμε­σος πολιτικός μας στόχος είναι να διαμορ­φωθεί, επιτέλους, ένα καινούργιο ανεξάρ­τητο αριστερό μέτωπο, μια πραγματική α­ριστερή αντιπολίτευση στη λιτότητα, τη δεξιά πολιτική, τον δικομματισμό, θα είναι η αρχή για μια ανάκαμψη του λαϊκού μας κινήματος, για την αλλαγή των πολιτικων συσχετισμών. Και πιστεύουμε ότι αυτή η μάχη μπορεί να κερδηθεί και πολιτικά και εκλογικά. Να διαμορφωθεί μια νέα δύναμη με αισθητή επίδραση και στο γενικό πολιτι­κό επίπεδο και στο μαζικό λαϊκό κίνημα. Η Ελλάδα μπορεί να ξαφνιάσει και πάλι, αυτή τη φορά όμως με θετικό τρόπο.

Ξέρουμε, βέβαια, ότι υπήρξαν στο πα­ρελθόν προσπάθειες ανανέωσης του κομ­μουνιστικού κινήματος που δεν είχαν αίσια έκβαση. Όμως οι καιροί έχουν αλλάξει. Ποτέ η κρίση των παραδοσιακών κομμου­νιστικών κομμάτων δεν ήταν τόσο κραυγα­λέα. Ποτέ οι δυνάμεις ης επαναστατικής α­νανέωσης δεν ήταν τόσο ώριμες. Είναι η ώ­ρα της τόλμης, όπου το «ποτέ» γίνεται «τώρα»!

περιοδικό ΠΡΙΝ, τ. 9, Γενάρης 1990