Η απολυτοποίηση της οργανωτικής ενότητας του συιδκαλιστικού κινήματος έχει μακρά ιστορία. Κι όμως από τα πρώτα βήματα του εργατικού κινήματος υπάρχουν διασπάσεις, καθώς η ΓΣΕΕ σφραγίστηκε εξ αρχής από την προσπάθεια του κράτους να την ελέγξει. Η ενότητα σε ανατρεπτική κατεύθυνση επιβλήθηκε «από τα κάτω» στην εξέγερση της 9ης Μάη του 1936 στη Θεσσαλονίκη.
Του ΚΩΣΤΑ ΠΑΛΟΥΚΗ
Μια άποψη, η οποία προβάλλεται συχνά μέσα στο εργατικό κίνημα, είναι η πάση θυσία ενωτική οργανωτική και πολιτική συγκρότηση τον συνδικαλιστικού κινήματος. Οποιαδήποτε συγκρότηση αντιπαραθετική στο υπάρχον συνδικαλιστικό κίνημα θεωρείται διασπαστική και διαλυτική. Ιδεολογικοποιούν την ενότητα και ουδετεροποιούν τη δομή. Επίσης, η άποψη αυτή δεν κατανοεί πως η οργανωτική διάσπαση τον συνδικαλιστικού κινήματος αντανακλά την εσωτερική βαθύτερη πολυδιάσπαση της εργατική τάξης. Μια πολυδιάσπαση που δεν είναι μόνο πολιτική, αλλά προκύπτει από τις διαφορετικές παραγωγικές δομές, τη διαφορετική φύση τον κάθε επαγγέλματος, το διαφορετικό πολιτισμό, τις έμφυλες διαφορές, τις διαφορές εργατικής βάρδιας, τις μισθολογικές διαφορές, κ.ά. Δικαίως οι αριστεροί πολλές φορές επέλεγαν τη διάσπαση για να υπερασπίσουν τα εργατικά συμφέροντα και διεκδικούσαν την ενότητα με καλύτερους όρους για τα εργατικά συμφέροντα. Ταυτόχρονα, το ίδιο το αστικό πολιτικό σύστημα παρενέβαινε για να ελέγξει και εν τέλει να διασπάσει το συνδικαλιστικό κίνημα. Η περίοδος στη οποία ιδρύεται η ΓΣΕΕ σχετίζεται άμεσα με την κατάσταση τον Εθνικού Διχασμού και του πολέμου που αντιμετώπιζε η χώρα. Ταυτόχρονα, συνδεόταν με τις γενικότερες αναδιαμορφώσεις που σχεδίαζε ο Βενιζέλος με την εργατική πολιτική και νομοθεσία, που εγκαινίασε ήδη από το 1911. Με την ίδρυση του ΣΕΚΕ και της ΓΣΕΕ ο Βενιζέλος επιδίωξε να προσεταιριστεί το συνδικαλιστικό κίνημα, να αποκτήσει νέους συμμάχους και να δημιουργήσει ένα συναινετικό κλίμα στα επεκτατικά τον σχέδια. Ως εκ τούτων, η τριτοβάθμια οργάνωση σε επίπεδο συνομοσπονδίας δεν προέκυψε μέσα από διαδικασίες κινηματικές, ούτε ήταν η φυσική εξέλιξη ενός κινήματος ισχυρών ομοσπονδιών. Υπήρχαν τα Εργατικά Κέντρα, υπήρχαν κάποιες Ομοσπονδίες, υπήρχαν πολλά σωματεία, αλλά σε κάθε περίπτωση η ΓΣΕΕ συγκροτείται «από τα πάνω», Υπηρετώντας το, αποτυχημένο αρχικά, σχέδιο του βενιζελισμού για έναν «προληπτικό» έλεγχο του εργατικού κινήματος. Οι σοσιαλιστές αρχικά υπερισχύουν μέσα στη ΓΣΕΕ κόντρα στα σχέδια των Φιλελεύθερων. Σταδιακά όμως οι κομμουνιστές χάνουν την ηγεμονία μετά την ίδρυση τον ΚΚΕ, καθώς οι σοσιαλιστές που αποσχίστηκαν από το ΣΕΚΕ συμμάχησαν με τους αντιδραστικούς και επιχείρησαν να ελέγξουν τη ΓΣΕΕ, μετατρέποντας την σε κρατικό όργανο της δεύτερης βενιζελικής διακυβέρνησης (1928-32). Οι ακολούθουμενες πολλαπλές διασπάσεις δημιούργησαν το αίτημα μιας νέας ενότητας που τελικά θα επιβάλει «από τα κάτω» το ίδιο το εργατικό κίνημα στις 9 Μάη στη Θεσσαλονίκη, προκαλώντας τη μεγάλη εξέγερση.
Ο Μάης του '36 και η ενότητα «από τα κάτω»
Στα 1928, στο 4ο Συνέδριο της ΓΣΕΕ, η συμμαχία σοσιαλιστών και αντιδραστικών υπερισχύει με αποτέλεσμα τη διαγραφή όλων των κομμουνιστών συνέδρων. Στα 1929, οι ομοσπονδίες που έλεγχε το ΚΚΕ, ιδρύουν την Ενωτική ΓΣΕΕ, αλλά με τη σειρά τους αποκλείουν τους Αρχειομαρξιστές. Στο συνέδριο της ΓΣΕΕ στα 1930, ήρθε η σειρά των σοσιαλιστών να αποκλειστούν από τους αντιδραστικούς φιλοβενιζελικοΰς. Για άλλη μια φορά ο Βενιζέλος σχεδιασμένα επιδιώκει να ελέγξει το συνδικαλιστικό κίνημα και, αν δεν μπορεί, να το διαλύσει, να φυλακίσει και να εξοντώσει κάθε αγωνιστή. Η ΓΣΕΕ λειτουργεί περισσότερο ως κυβερνητικό φερέφωνο παρά ως εργατική οργάνωση. Η εφαρμογή του ιδιώνυμου στα 1929 σηματοδοτεί κυρίως και πρωτίστως την επίθεση στις εργατικές πρωτοπορίες, που οργανώνουν συνδικαλιστικά τους εργαζόμενους, αποσπώντας νίκες και ταράζοντας τη χώρα με απεργιακές κινητοποιήσεις από τα 1928. Η ελληνική οικονομία και η βιομηχανική παραγωγή βασισμένη λιγότερο στη σχετική και περισσότερο στην απόλυτη υπεραξία αδυνατεί να ενσωματώσει τις αρχικές υποσχέσεις του αστισμού για κοινωνικό κράτος. Μόνος δρόμος για το κεφάλαιο είναι η επίθεση στις δυνάμεις της εργασίας, καθώς η οικονομική πολιτική της κυβέρνησης παρουσιάζεται ανελαστική.
Η κρίση του 1929 έρχεται στην Ελλάδα καθυστερημένα στα 1930-31. Ο Βενιζέλος υιοθετώντας τα κυρίαρχα οικονομικά δόγματα για το χρυσό κανόνα, δηλαδή την ελεύθερη μετατρεψιμοτητα του νομίσματος σε χρυσο, θεωρούσε το σκληρό νόμισμα εκ των ων ουκ άνευ για την αποκατάσταση της ελληνικής αξιοπιστίας. Έτσι, εφαρμόζει πεισματικά την πολιτική της σκληρής δραχμής, την οποία αποσυνδέει από τη λίρα και συνδέει με το δολάριο, που συμμετείχε ακόμη στον κανόνα του χρυσού. Το αποτέλεσμα ήταν να οδηγηθεί η χώρα στην πτώχευση. Στις 27 Απριλίου 1932, ο Βενιζέλος αναγκάστηκε να βγάλει τη δραχμή από τον κανόνα του χρυσού και να την υποτιμήσει έναντι της λίρας, ενώ λίγο αργότερα η Ελλάδα κήρυξε επίσημα παύση πληρωμών.
Στα 1931 υπάρχουν πέντε συνολικού χαρακτήρα συνδικαλιστικές συσσωματώσεις που λειτουργούν ανεξάρτητα. Η ΓΣΕΕ του Ιωάννη Καλομοίρη, η Ενωτική ΓΣΕΕ του ΚΚΕ, τα Ανεξάρτητα Εργατικά Σωματεία του σοσιαλιστή Δημήτρξ Στρατή, το Εργατικό Κέντρο Αθηνών του εργατοπατέρα Καλύβα και Συνεργαζόμενα Συνδικάτω των Αρχειομαρξιστών. Το κλίμα στο συνδικαλιστικό κίνημα αλλάζει. Οι αρχειομαρξιστές επιχειρούν να εφαρμόσουν ενιαίο μέτωπο με τους σοσιαλιστές, οι οποίοι εκφράζοντας ανησυχίες των εργαζομένων αναζητούν μια απάντηση στην επίθεση της κυβέρνησης Βενιζέλου και ενισχύουν σημαντικά τη θέση τους. Το ΚΚΕ, το οποίο ακολουθούσε μέχρι τότε εντελώς διασπαστική -απομονωτική τακτική, αρχίζει να μετατοπίζεται σταδιακά. Τομή είναι η άνοδος του Χίτλερ στην εξουσία στις 30 Ιανουαρίου 1933, που μετατοπίζει άρδην την πολιτική της Κομμουνιστικής Διεθνούς και του ΚΚΕ. Το πολιτικό και ιδεολογικό χάσμα ανάμεσα στους «από πάνω» και τους «από κάτω» αρχίζει να διευρύνεται ολοένα και πιο επικίνδυνα. Οι τέσσερις ουσιαστικά πολιτικές πα ρατάξεις αρχίζουν διαβουλεύσεις για τη σύμπηξη Ενιαίου Μετώπου, το οποίο τελικά δεν επιτυγχάνεται. Ένα μεγάλο απεργιακό κύμα συγκλονίζει τη χώρα, ενώ ο Βενιζέλος, το κύρος του οποίου είχε τρωθεί, παραιτείται από πρωθυπουργός. Η κοινωνική κρίση διαθλάται στα δύο αστικά στρατόπεδα οξύνοντας τον Εθνικό Διχασμό. Ο αστικός κόσμος αποδέχεται την έλευση του βασιλιά μπροστά στο φόβο της κατάλυσης του κοινωνικού καθεστώτος, ενώ διαφαίνεται -με τα απανωτά πραξικοπήματα της μίας ή της άλλης παράταξης- η προσπάθεια για υπέρβαση του κοινωνικού, πολιτικού και οικονομικού προβλήματος με την κατάλυση του κοινοβουλευτισμού.
Η αντιδραστική πολιτική ενοποίηση του αστισμού εντείνει την πόλωση και πιέζει για την πολιτική ενοποίηση των εργατικών σωματείων. Πολλοί συνδικαλιστές του σοσιαλιστικού χώρου μετατοπίζονται προς αριστερότερες θέσεις. Παράλληλα, η αποσεχταροποίηση του ΚΚΕ και το σύνθημα για αντιφασιστικό μέτωπο ενοποιεί πολύ συχνά τους συνδικαλιστές όλων των παρατάξεων στη βάση. Η ηγεμονία του κομμουνισμού γίνεται ολοένα και σαφέστερη μέσα στον εργαζόμενο κόσμο. Έτσι στα 1936 η χώρα αντιμετωπίζει μεγάλο κύμα απεργιών οργανωμένο από όλες τις εργατικές παρατάξεις. Συγκεκριμένα, στις 29 Απριλίου είχε ξεκινήσει η απεργία των καπνεργατών, η οποία επεκτάθηκε σε όλες τις πόλεις που υπήρχαν κέντρα επεξεργασίας καπνού.
Η αρχική πρόθεση από όλες τις Συνομοσπονδίες για κοινή συγκέντρωση την Πρωτομαγιά του 1936 απέτυχε. Στην περιοχή Αθήνας - Πειραιά πραγματοποιήθηκαν τρεις συγκεντρώσεις: της ΓΣΕΕ στου Ρέντη, της Πανελλαδικής Συνομοσπονδίας στον Πειραιά κοίτης Ενωτικής στην Καλλιθέα. Όμως στη θεσσαλονίκη το απεργιακό κλίμα και η δυναμική ξεπερνάει όλες τις οργανώσεις, ακόμα και το ΚΚΕ. Το ΚΚΕ επιχειρεί με κοινοβουλευτικά παιχνίδια και πολιτικές συμμαχίες είτε με τους Φιλελεύθερους είτε με τους Λαϊκούς να αποτρέψει τη δικτατορία και δεν επιδιώκει μια κινηματική όξυνση. Δεν πιστεύει ότι το ίδιο το κίνημα μπορεί να εμποδίσει τη δικτατορία. Όμως παρά τις κομματικές επιδιώξεις μια απεργία των καπνεργατών πήρε διαστάσεις και έγινε πανεργατική. Μέσα σε λίγες μέρες το απεργιακό κύμα είχε εξαπλωθεί σε Ξάνθη, Αγρίνιο, Κομοτηνή, Σέρρες και Ελευσίνα. Ο Ι. Μεταξάς σε επίσκεψη του στη Θεσσαλονίκη είναι απόλυτος: Οι Αρχές πρέπει να χτυπήσουν τους διαδηλωτές στο ψαχνό.
Στις 9 Μάη, στη διασταύρωση Εγνατίας και Βενιζέλου, πέφτει νεκρός από τις σφαίρες των οργάνων της τάξης ο οδηγός Τάσος Τούσης. Οι διαδηλωτές εξοργισμέ νοι τοποθετούν το νεκρό πάνω σε μια πόρτα και τον περιφέρουν στους δρόμους της πόλης σε μια ιδιότυπη «λιτανεία» καταγγελίας, διαμαρτυρίας και αντίστασης. Οι νεκροί θα φτάσουν τους 12 και οι τραυματίες τους 300. Στο σημείο της συμπλοκής θα στηθεί αργότερα το Μνημείο του Καπνεργάτη. Η μάνα του νεκρού Τάσου Τούση, που πληροφορήθηκε τα γεγονότα, τρέχει, πέφτει πάνω στο νεκρό παιδί της και μοιρολογεί.
Ο επόμενος γύρος της σύγκρουσης μεταφέρεται στον Αύγουστο, που τα συνδικάτα ετοιμάζουν μεγάλη απεργιακή συγκέντρωση. Ο πρωθυπουργός Ι. Μεταξάς, έχοντας τη συναίνεση του βασιλιά και των δύο μεγάλων κοινοβουλευτικών κομμάτων, επιβάλει δικτατορία και προλαβαίνει την εξέγερση των κομμουνιστών.
Όμως η επαγγελλόμενη επανάσταση της Αριστεράς του μεσοπολέμου σύντομα θα αποδείξει ότι δεν ήταν αδύνατη στην Ελλάδα. Οι μεσοπολεμικές συνδικαλιστικές οργανώσεις θα κληροδοτήσουν το όραμααυτό στην επόμενη δεκαετία του '40, το οποίο και θα κεφραστεί με την ΕΑΜική εξέργερση.
Εφημερίδα ΠΡΙΝ, 9 Μάη 2010
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου